گلوکوم ؛ انواع ، علایم ، تشخیص و درمان :

ترجمه:ژینو مظفری

ویرایش و تنظیم:اپتومتریست زینب دانش

گلوکوم به گروهی از اختلالات چشمی مربوط است که این اختلالات باعث صدمه به عصب اپتیک که اطلاعات را از چشم به مغز مخابره می کند ، می شود . گلوکوم معمولا علایم اولیه  ندارد یا علایم کمی دارد.

در بسیاری از موارد گلوکوم همراه با فشار داخل چشم بالاتر از حد نرمال می باشد که به این حالت فشار چشم بالا (هایپرتنشن چشمی ) گفته می شود .

همچنین گلوکوم می تواند با فشار داخل چشمی نرمال رخ دهد .

اگر گلوکوم درمان یا کنترل نشود در ابتدا باعث کاهش دید محیطی و سرانجام می تواند منجر به نابینایی شود .

‘به این علت که گلوکوم علایم اولیه کم دارد یا اصلا ندارد حدودا نصف مردم  از داشتن گلوکوم خود بی اطلاعند .

در بسیاری از انواع گلوکوم ، فشار بالای داخل چشمی (IOP) با صدمه به عصب اپتیک که در پشت چشم قرار دارد همراه است .

گلوکوم دومین عامل نابینایی در ایالت متحده آمریکا ( بعد از دژنراسیون ماکولا ) و همچنین دومین عامل نابینایی در جهان ( بعد از کاتاراکت ) است .

انواع گلوکوم :

دو نوع عمده گلوکوم ؛ گلوکوم زاویه باز ( OAG) و گلوکوم زاویه بسته است . زاویه در هر دو نوع به  زاویه اتاق قدامی درون چشمی منسوب می شود که مایع آبکی زلالیه که دائما در چشم تولید می شود را کنترل می کند .

اگر مایع زلالیه بتواند به زاویه اتاق قدامی راه یابد گلوکوم زاویه باز شناخته می شود و اگر زاویه مسدود شود و مایع زلالیه نتواند از آن خارج شود گلوکوم زاویه بسته شناخته می شود .

تغییرات گلوکوم زاویه باز شامل ؛ گلوکوم زاویه باز اولیه ، گلوکوم فشار نرمال (NTG) ، گلوکوم رنگدانه ای و گلوکوم کاذب ، گلوکوم ثانویه و گلوکوم مادرزادی  است .

تغییرات گلوکوم زاویه تنگ شامل ؛ گلوکوم زاویه بسته حاد ، گلوکوم زاویه بسته مزمن و گلوکوم نئوواسکولار .

گلوکوم زاویه باز اولیه :

در این نوع رایج گلوکوم بتدریج دید محیطی بدون علایم دیگر کاهش می یابد . زمانی شما متوجه آن می شوید که صدمات دائمی برگشت ناپذیر رخ داده است .

اگر فشار داخل چشمی شما همچنان بالا باقی بماند ، تخریب ایجاد شده توسط گلوکوم زاویه باز اولیه می تواند تا دید تونلی پیشرفت کند و شما تنها اشیایی را که مستقیم روبه روی شماست می بینید . سرانجام کل دید می تواند کاهش یابد و منجر به نابینایی شود .

گلوکوم زاویه بسته حاد :

همچنین گلوکوم زاویه تنگ هم نامیده می شود . در این نوع گلوکوم علایم ناگهانی شامل ؛ درد چشم ، سردرد ، هاله های اطراف نور ، مردمک دیلاته ، کاهش دید ، قرمزی چشم ، حالت تهوع و استفراغ است .

این علایم یک اورژانس پزشکی را ایجاد می کنند ، حمله ممکن است ساعات کمی طول بکشد و سپس دوباره نوبت دیگر بازگردد یا اینکه ممکن است بدون وقفه ادامه یابد . هر حمله می تواند پیشرفت بیشتری در کاهش دید ایجاد کند .

گلوکوم با فشار نرمال :

این نوع گلوکوم هم که گلوکوم فشار پایین  نامیده می شود ، همانند گلوکوم زاویه باز اولیه ،از نوع گلوکوم زاویه  باز است که می تواند به علت آسیب عصب اپتیک ،کاهش میدان بینایی ایجاد کند .

اما در این نوع گلوکوم فشار داخل چشم در حد نرمال باقی می ماند .

همچنین درد ایجاد نمی شود و صدمات برگشت ناپذیر در عصب اپتیک ممکن است تا زمانی که علایمی چون دید لوله ای رخ دهد مورد توجه واقع نشود .

علت این نوع گلوکوم ناشناخته است اما بسیاری از پزشکان باور دارند که ناشی از جریان خون کم به عصب اپتیک است . این نوع گلوکوم در ژاپنی ها ، زنان و یا در افراد با سابقه بیماری عروقی بیشتر رخ می دهد.

گلوکوم رنگدانه ای ( پیگمانتری ) :

این نوع نادرگلوکوم به علت مسدود شدن زاویه اتاق قدامی توسط پیگمان های رها شده از عنبیه ایجاد می شود و در آن میزان خروج مایع زلالیه کاهش می بابد ، به علاوه یک پاسخ التهابی به بسته شدن زاویه ، صدماتی به سیستم خروج زلالیه وارد می کند .

شما غیر ممکن است که متوجه علایم این نوع گلوکوم شوید ، با این وجود مقداری درد و تاربینی ممکن است بعد از فعالیت کردن رخ دهد . این نوع گلوکوم بیشتر در مردان سفید پوست اواسط 30 تا اواسط 40 سال سن ممکن است ایجاد شود .

گلوکوم ثانویه :

علایم گلوکوم مزمن بدنبال عمل جراحی چشم می تواند نشان دهنده ی گلوکوم ثانویه باشد ، همچنین ممکن است با حضور عفونت چشمی ، التهاب ، یک تومور یا بزرگ شدن لنز به علت کاتاراکت پیشرفت کند .

گلوکوم مادرزادی :

این نوع گلوکوم ارثی در بدو تولد وجود دارد که در 80 درصد از موارد تا یک سالگی تشخیص داده شده است . این کودکان با زاویه تنگ یا نقص های دیگری در سیستم خروج زلالیه چشم به دنیا می آیند .

مشاهده کردن علایم این نوع گلوکوم دشوار است چون کودکان کوچکتر از آنند که درک کنند چه اتفاقی برایشان می افتد . اگر شما متوجه یک تیرگی ، سفیدی ، مه آلودی ، بزرگ شدگی یا برآمدگی در چشم کودک خود شدید با چشم پزشک خود مشورت کنید .

این نوع گلوکوم بیشتر در پسر بچه ها رخ می دهد .

علایم گلوکوم :

گلوکوم اغلب " دزد خاموش بینایی " نامیده می شود ، زیرا در بیشتر انواع آن تا زمانی که کاهش دید قابل توجهی رخ ندهد درد و هیچ علایم دیگری ندارد .

به همین دلیل گلوکوم اغلب به صورت کشف نشده پیشرفت می کند تا زمانی که در عصب اپتیک صدمات برگشت ناپذیر و درجات مختلفی از کاهش دید دائمی رخ دهد .

اما در گلوکوم زاویه بسته حاد علایمی که ناگهانی رخ می دهد می تواند شامل تاری دید هاله های اطراف نور ، درد شدید چشمی و حالت تهوع و استفراغ باشد . اگر شما این علایم را داشتید فورا  به چشم پزشک و یا به اورژانس مراجعه کنید و از کاهش دید دائمی پیشگیری کنید .

تشخیص ، غربالگری و تست های گلوکوم :

در معاینات رایج اپتومتری ، تنومتر برای اندازه گیری فشار داخل چشمی به کار می رود ، چشم را معمولا با قطره های چشمی بی حس می کنند  و یک پروب کوچک بتدریج به سطح چشم تکیه می دهد .تنومتر های دیگر بخاری از هوا را به سوی چشم می فرستند .

فشار داخل چشمی بالای غیر نرمال نشان دهنده ی مشکل در میزان مایع زلالیه است ، یا تولید زیاد مایع و یا خروج نامناسب مایع صورت گرفته است .

به طو نرمال فشار داخل چشم باید زیر 21 mmHg باشد (یک واحد اندازه گیری براساس مقدار نیرویی که بر سطح معیین وارد می شود .)

در تنومتر گلدمن (GAT) قطره های چشمی بی حسی به کار برده می شود و یه پروب کم وزن بتدریج با چشم تماس می یابد تا فشار چشم را اندازه بگیرد .

در تنومتر غیر تماسی (NCT) بخاری آرام از هوا مرکز قرنیه را در مدت زمان کوتاهی پهن می کند تا فشار چشم را اندازه بگیرد و قطره بی حسی لازم نیست .

اگر IOP  شما بالاتر از 30mmHg  باشد ، خطر کاهش دید در اثر گلوکوم چهل بار بیشتر از کسی است که IOP  15 mmHg یا کمتر دارد ، به همین دلیل درمان های گلوکوم مانند قطره های چشمی برای پایین نگه داشتن IOP طراحی شده اند .

روش های دیگر نظارت بر گلوکوم شامل استفاده از تکنولوژی تصویر برداری پیشرفته مانند SLP )) و (OCT) و confocal scanning laser ophthalmoscopy  است که تصاویر عصب اپتیک و ساختارهای درون چشمی را تصویر برداری و اندازه گیری می کنند .

سپس در زمان های تعیین شده تست انجام می شود تا مطمئن شوند به مرور تغییراتی که ممکن است نشانه ی پیشرفت صدمات گلوکوم باشد رخ نداده است .

تست میدان بینایی :

روشی است است که متخصصان چشم به وسیله ی آن کاهش دید تجربی حاصل از گلوکوم را تشخیص می دهند . در این تست ها فرد مستقیم به داخل یک دستگاه نگاه می کند و اگر متوجه هر تاریکی در میدان دید محیطی شد، دکمه ی دستگاه را کلیک می کند .

این تست ها ممکن است در فواصل زمانی منظمی تکرار شوند تا اطمینان حاصل شود که صدمه به عصب اپتیک پیشرفت نکرده باشد یا کاهش دید حاصل از گلوکوم گسترش یا پیشرفت نکرده باشد .

گونیوسکوپی : گونیوسکوپی ممکن است انجام شود تا مطمئن شویم که مایع زلالیه می تواند آزادانه از چشم خارج شود . در گونیوسکوپی لنزهای خاصی با یک بیومیکروسکوپ استفاده می شوند که متخصصان چشم را قادر می کند ساختارهای درون چشمی که خروج مایع زلالیه و بدین وسیله فشار چشم را کنترل می کنند را ببینید . بیومیکروسکوپی اولتراسوند تکنیک دیگری است که برای ارزیابی زاویه اتاق قدامی بکار می رود .

درمان گلوکوم :

درمان می تواند شامل عمل جراحی گلوکوم ، لیزر یا دارو درمانی بسته به شدت باشد . قطره های چشمی با اهداف دارویی در کاهش IOP معمولا در کنترل اولیه گلوکوم بکار می روند .

بدلیل اینکه گلوکوم اغلب بی درد است ، مردم در استفاده منظم از قطره های چشمی که می تواند فشار چشم را کنترل کنند و از صدمه به چشم جلوگیری کنند بی توجه اند .

اگر شما فهمیدید که با قطره های چشمی استفاده شده برای گلوکوم راحت نیستید ، هرگز بدون مشورت اولیه با چشم پزشک خود درباره ی درمان های جایگزین ممکن ، آنها را قطع نکنید .

پیشگیری از گلوکوم :

آیا شما می توانید خطرگلوکوم را کاهش دهید ؟

محققان دانشگاه چشم پزشکی لندن بیان کردند که :

" ما نمی توانیم روی علت نظر بدهیم اما قطعا ارتباطی بین سبک زندگی ،تحرک کم و فاکتور های افزایش خطر گلوکوم وجود دارد."

نگه داشتن سبک زندگی پرفعالیت به نظر می رسد راه موثری برای کاهش خطر ابتلا به گلوکوم و یا بسیاری از مشکلات جدی سلامتی برای مردم باشد . ( نتایج دکتر فاسته )

علاوه بر ورزش منظم و سبک زندگی پرتحرک ، شما می توانید با ترک سیگار ، نگه داشتن وزن مناسب و تغذیه سالم و متنوع خطر ابتلا به گلوکوم را کاهش دهید .