آسیبهایی که در طول زندگی به چشم وارد می شود :

چشمها بیش از 2میلیون بخش فعال دارند و در شرایط مناسب و صحیح میتوانند روشنایی یک منبع نوری در فاصله 50/22 کیلو متری را تشخیص دهند و در طی یک عمر طبیعی 24 میلیون عکس از دنیای اطرافتان برای شما میگیرند آیا تاکنون ازخود پرسیده اید که چرا هر فرد 2 چشم دارد ؟ دو دلیل واضح برای این مسئله وجود دارد : الف: اهمیت چشم و بینایی به عنوان یکی از مهمترین حسهای پنجگانه تا در صورتی که به هر دلیل یکی از آنها دچار مشکل یا نقص گردید دیگری بتواند وظیفه را بعهده بگیرد و حس بینایی بطور کامل از بین نرود.ب:همکاری دو چشم باعث ایجاد روندی میگردد که به آن دید عمق میگویند ودر صورتی که یکی از چشمها از بین بروددرک عمق نیز مختل خواهد شد.سوال اینجاست که

چگونه از این حس برتر مراقبت کنیم؟

از کودکی شروع میکنیم.کودکی که تازه متولد شده است هنوز کنترل کامل بر حرکات چشم خود ندارد و بسیاری از تصاویر را مبهم و تار میبیند و دید رنگ هنوز تکامل نیافته است و تا شش ماهگی بیشتر سیستم های بینایی کامل نیستند.اگر نوزاد دچار انحراف یک چشم یا وجود کدورت در یکی از قسمتهای چشم باشد بایستی حتما و سریعتر اقدام نمود. وجود لک در قرنیه چشم یا آب مروارید در این سن باعث عدم تکامل سیستم بینایی میگردد.همچنین وجود انحراف دائمی در یکی از چشمها باعث ایجاد تنبلی چشم شدید میشود.

بنابراین توصیه میشود اولین معاینه چشمی در بدو تولد صورت گیرد و به مسائلی همچون وجود آب مروارید مادرزادی یا لک در قرنیه و انحراف یک طرفه اهمیت داده شود.

پس از این دوره اولین معاینه چشمی کودکان در سن 3 سالگی برای برسی وضعیت انکساری لازم است در صورتی که یکی از چشمها دارای عیب انکساری بالا باشد مثلا دوربینی بالای 5/2 +یا نزدیک بینی بالای.005- یا آستیکمات بالای.002+_ و به موقع تشخیص داده نشود باعث میشود که یک چشم یا هر دو چشم تنبل گردند. همچنین وجود انحراف یکطرفه در این سن یکی از عوامل تنبلی چشم میباشد. در سنین دبستان در صورتی که عیب انکساری تشخیص داده نشود براثر کاهش دید دور یا دید نزدیک و عدم کارکرد خوب بینایی کودک دچار افت تحصیلی خواهد شد. بنابراین انجام معاینات چشمی در این سنین و در بدو ورود دانش اموزان و تکرار همه ساله ان امری الزامیست .

در سنین کودکی یکی از بزرگترین خطراتی که متوجه چشم می باشد آسیبهای ناشی از تشعشع اشعه ماوراء بنفش خورشید می باشد استفاده از عیتکهای آفتابی استاندارد با تیرگی مناسب توصیه ایست که برای حفاظت از چشم کودکان الزامیست .

به طوری که در برخی از کشور های جهان مانند استرالیا تمامی کودکان دبستانی اجبارا باید از ساعت 10 الی 14 بعد از ظهر از عینک آفتابی استفاده کنند .زیرا در این ساعات میزان تشعشعات به حداکثر خود میرسد وبه دلیل شفافیت قسمتهایی از چشم که نور را از خود عبور می دهد در کودکان میزان اشعه عبوری از چشم بسیار زیاد و خطر ناک است .

به کودکان باید آموخت که هنگامی که برای بازی در محیط باز بسر می برند از عینکهای آفتابی یا کلاه لبه دار استفاده کنند . مسئله دیگری که در این سنین آسیبهای زیادی را متوجه بینایی کودکان می نماید صدمات ناشی از برخورد جسم سخت به چشم است پرهیز از بازی با اجسامی مانند چاقو یا پرتاب سنگ به سوی یکدیگر از جمله مسائل مهم در پیشگیری از چنین حوادثی میباشد.

در کودکانی که نیاز به استفاده از عینک طبی دارند بایستی نوع فریم و عدسی طوری انتخاب شود که استحکام زیادی در برابر ضربه داشته باشد. بهترین نوع عدسی در کودکان عدسی های پلاستیکی یا پلی کربنات با پوشش ضد اشعه ماورائ بنفش میباشد. تقریبا تمامی عدسیهای پلاستیکی و پلی کربنات که دارای پوشش آنتی رفلکس میباشند در برابر اشعه ماورائ بنفش نیز حفاظت ایجاد مینماید.

حفاظت چشمها در برابر آفتاب و اشعه های مضر آن مسئله ایست که بایستی در تمامی سنین به آن توجه داشت.کسانی که بدلیل شغل یا ورزش ساعاتی از روز را در آفتاب به سر میبرند،مانند رانندگان ، نیروهای انتظامی ، نیروهای مسلح ، ورزشکاران، کشاورزان و... افرادی هستند که در ساعات پیک در معرض اشعه ماورائ بنفش خورشید قرار دارند. به لحاظ شدت اشعه ماورائ بنفش خورشید در مناطق مختلف دنیا ، 11 درجه وجود دارد که در این درجه بندی کشور ما ایران بسته به محل قرارگیری، شهرهای مختلف بین درجات 7 تا 10 واقع میباشند.چنین مسئله ای باعث میشود که شدت بالاییازاشعه ماورائ بنفش خورشید در بسیاری از ایام سال بینایی ما را تهدید نماید. عدم توجه به استفاده ازعینک های آفتابی استاندارد یا عینک های طبی دارای پوششهای ضد اشعه ،باعث بروز بیماریهایی در چشم میگردند که برخی از آنها بصورت دائم بینایی را کاهش میدهند و برخی از آنهابا هزینه های سرسام آور،درمان میگردند.

طبق مطالعات گسترده که در دنیا انجام گردیده است یکی از علتهای شایع بروز آب مروارید اشعه ماورائ بنفش خورشید است ،از دیگر بیماریهای خطرناک که دید را تا حد زیادی کاهش میدهد زوال لکه زرد در شبکیه میباشد که مرکز تجمع سلولهای مخروطی ودید رنگ و دقیق چشم است. با از بین رفتن این منطقه از شبکیه فرد قادر نخواهد بود که اجزای شکلها را تشخیص دهد و مطالعه کندایجاد ناخنک در اطراف قرنیه نیز از جمله مشکلاتی است که بصورت مستقیم به اشعه ماورائ بنفش خورشید ارتباط پیدا میکند و با استفاده مداوم از عینک های آفتابی ازسنین کودکی خصوصا در مناطقی که خشک و کویری هستند و باد فراوان دارند قابل پیشگیری میباشند.

یکی دیگر ازخطراتی که بینا یی رابیشتر درسنین میانسالی وکهن سالی تهدید میکند آب سیاه یا گلوکوم می باشد.این بیماری متاسفانه از انواع خطرات خاموش برای بینایی می باشد. دراین بیماری بدون آنکه بیمار متوجه شود بتدریج میزان بینایی محیطی کاهش میابد ودرواقع نابینایی از اطراف میدان بینایی به سمت دید مرکزی پیش میرودوبیمار زمانی متوجه این مشکل می شود که هنگام راه رفتن دائما به دیگران برخورد میکند یا متوجه موانع سر راه خود نمی شود.بهترین راه برای پیشگیری از آب سیاه معاینه چشم توسط متخصص چشم یا اپتومتریست می باشد .کنترل فشار چشم وانجام تست پریمتری(اندازه گیری میدان بینایی)درسنین 40 به بالا کمک به کشف به موقع این بیماری می نماید ودرصورتی که به موقع تشخیص داده شود ،براحتی می توان با درمانهای ساده دارویی ویا لیزر از پیشرفت آن جلوگیری نمود.اما درصورتیکه تشخیص به تعویق بیفتد وبخشی از میدان بینایی از بین برود ،احتمال بازگشت عوارض حتی درصورت آغاز درمان نیز بسیار بعبد خواهد بود.

دیابت وعوارض چشمی آن نیز از دیگر مخاطرات بینایی می باشد.درصورتی که میزان قند خون بصورت طولانی از حد طبیعی بالاتر باشد ،درسراسر بدن ایجاد عوارضی میکند که منجر به آسیب های دائمی دربرخی ارگانها مانند چشم هاوکلیه ها میگردد.

خونریزی چشمی ناشی از دیابت منجر به کاهش شدید بینایی وگاهی اوقات نابینایی خواهد شد.لذا برای حفظ بینایی اولا میزان قند خون خود را کنترل نمایید وثانیا درصورتی که به دیابت مبتلا شده ایدمعاینه شبکیه چشم را همه ساله انجام دهید .برای معاینه شبکیه می توانید به یک چشم پزشک یایک اپتومتریست مراجعه کنید.ولی قبل ازهرکاری با مراجعه به پزشک برای پایین نگه داشتن قند خون خود درحد طبیعی اقدام نمایید.

فشار خون بالا نیز از دیگر بیماریهای شایع درجامعه می باشد.درصورتی که فشار خون بصورت طولانی بالا بماند وکنترل نگردد بینایی به خطر خواهد افتاد.براثر فشار خون بالا مویرگ های شبکیه سخت وشکننده خواهند شد.ودربرخی مواقع خونریزی هایی درشبکیه ناشی از فشار خون بالا اتفاق میفتد که بینایی را به شدت کاهش میدهد. لذا کنترل به موقع فشار خون وپایین نگه داشتن آن درمحدوده طبیعی نیز یکی دیگر از راههای محافظت از بینایی می باشدوبه کسانی که دچارپر فشاری خون هستند نیز توصیه می شود جهت معاینه شبکیه چشم به یک متخصص چشم ویا اپتومتریست مراجعه نمایند.

از دیگر خطراتی که بینایی را تهدید میکند بیماری های قرنیه چشم می باشد.بیماریهای عفونی قرنیه مانند تبخال قرنیه وبیماریهای غیرعفونی مانند قوز قرنیه هریک به نحوی بینایی را کاهش میدهند. رعایت بهداشت فردی ودوری از آلودگی های محیطی می تواند تاحدود زیادی از ابتلا به این بیماریها جلوگیری نماید.هرگز به چشمان خود دست نزنید ودرصورتی که احساس خارش یا آزردگی میکنید به متخصص مراجعه کنید .قوز قرنیه دربعضی موارد فقط بدلیل مالش بیش از حد چشمها بخاطر احساس خارش بوجود می آید.درصورتی که دچار آلرژی هستید با شستشوی مداوم وکمپرس آب سرد ویا استفاده از داروهای مناسب که توسط متخصص تجویز میشود آلرژی چشمی را کنترل کنیدواز دست زدن به چشمها ومالش آنها خودداری نمایید.

اپتومتریست سعید شاهپری(دانشجوی کارشناسی ارشد اپتومتری)